Çalışma Bakanı başka ülkede mi yaşıyor?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Işıkhan, örgütlenme özgürlüğünün önündeki tüm engelleri kaldırdıklarını belirtse de AKP’nin 22 yıllık iktidarı, grev yasakları ve sendikal haklara dönük engellemeler ile anılıyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, örgütlenme özgürlüğünün önünde, kökü darbeler ve baskıcı dönemlerde olan tüm engelleri kaldırdıklarını belirtti. Ancak AKP döneminde sendikal haklara yönelik ihlaller “Çalışma Bakanı başka bir ülkede mi yaşıyor?” sorusunu sordurttu.
Bakan Işıkhan 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü ile ilgili değerlendirmelerde bulundu.
Konuşmasında, “1 Mayıs’ın dayanışma ruhunu zedeleyen, 1 Mayıs’ı istismar eden bu eylemlere sıcak bakmamız elbette mümkün değildir” diyen Işıkhan, örgütlenme özgürlüğünün önünde, kökü darbeler ve baskıcı dönemlerde olan tüm engelleri kaldırdıklarını belirtti.
Işıkhan, tüm sendikalara hakkın ve adaletin peşinde özgürce faaliyet gösterebilecekleri zemini sağlayacak düzenlemeleri hayata geçirdiklerini söyledi.
Memurların toplu sözleşme yapma hakkına anayasal güvence getirdiklerini, özellikle kamu sendikacılığında çok iyi durumda olunduğunu ifade eden Işıkhan, kamuda sendikalaşma oranını yüzde 50’den yüzde 75’lere kadar çıkardıklarını belirtti.
Ancak Türkiye’de AKP döneminde sendikal haklara ilişkin yaşanan ihlaller Bakan Işıkhan’ın söylemlerinin tam tersine işaret ediyor.
ÖRGÜTLENME ORANI YERLERDE
Çalışma Bakanlığı’nın mart verilerine göre Türkiye’de toplam 16,3 milyon kayıtlı işçiden sadece 2,5 milyonu sendikalı. Öte yandan bu işçilerin de bir kısmı çeşitli yasal kısıtlar nedeniyle toplu iş sözleşmesi (TİS) kapsamında değil.
Bakanlık verilerine göre işçilerin yalnızca yüzde 10,1’i bir toplu iş sözleşmesi kapsamında çalışıyor. Diğer bir değişle her 100 işçiden 85’i sendikaya üye olmadan 90’ı ise TİS imzalamadan çalışıyor.
AKP DÖNEMİNDE ERTELENEN GREVLER
AKP’nin sendikal haklara karşı yaptığı icraatlerden biri de grev yasağı. Türkiye’de AKP’nin iktidarda olduğu son 22 yılda 20 grev yasaklandı, bu yasaklardan 195 bin civarında işçi etkilendi.
AKP döneminde en çok grev yasağı metal sektöründe gerçekleşirken grevi en çok yasaklanan sendika ise Birleşik Metal İş.
2002 yılından 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun yürürlüğe girdiği 2012 yılına kadarki 10 yıllık süre zarfında 5 grev yasaklandı. 2014’te yasaklanan Şişecam grevinden 5 bin 800 işçi etkilendi.
Aynı yıl Çöllolar Kömür Sahası ve Çayırhan Kömür’de alınan grev kararı da genel sağlığı ve milli güvenliği bozucu olduğu iddiasıyla yasakladı. 2015’te ise Birleşik Metal-İş’in toplam 38 iş yerinde yaklaşık 15 bin işçiyi kapsayan grevi yasaklandı.
2016 başlayıp 2018 yılında sona eren Olağanüstü Hal döneminde toplam 7 grev yasaklandı. Akbank çalışanlarının aldığı grev kararı da ‘ekonomik ve finansal istikrarı bozucu’ nitelikte olduğu gerekçesiyle yasaklandı.
2017’nin mayıs ayında Şişecam işçilerinin ikinci kez grevi yasaklanırken, Mefar İlaç fabrikasındaki greve ilişkin de yasak kararı verildi.
2018’de metal sektöründe 130 bin işçiyi kapsayan toplu iş sözleşmesi dönemindeki anlaşmazlıklar gerekçesiyle alınan grev kararı Bakanlar Kurulu kararıyla yasaklandı. 2018’de Adana ve Mersin’de Soda Kromsan işçilerinin aldığı grev kararına da yasak getirildi.
2019’da İZBAN (İzmir Banliyö Taşımacılığı Sistemi) işçilerinin grevi yasaklandı.
2020’de ise Şişecam’a bağlı Soda Sanayii AŞ’de, 2022’de ise Birleşik Metal-İş ve Özçelik-İş’in örgütlü olduğu Kocaeli’deki bulunan Bekaert’ta grevler yasaklandı.
AKP döneminde ertelenen grevler
ERTELEME ‘FİİLİ YASAK’ DEMEK
Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu’na göre, karar verilmiş veya başlanmış olan kanuni bir grev veya lokavt genel sağlığı veya milli güvenliği bozucu nitelikte ise grev, cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile 60 gün ertelenebiliyor.
Ancak kanuna göre ertelenen grevler 60 günlük erteleme süresi sonunda yeniden başlatılamıyor. Taraflar erteleme süresi içinde anlaşamazlarsa uyuşmazlık Yüksek Hakem Kurulu (YHK) tarafından çözülüyor. Bu nedenle grev ertelemesi fiilen grev yasağı anlamına geliyor.
SENDİKALAŞAN İŞTEN ATILIYOR
Öte yandan AKP döneminde sendika ve örgütlenme özgürlüğü önündeki engeller grev yasaklarıyla sınırlı değil. Son yıllarda irili ufaklı pek çok işyerinde sendikalaşmaya çalışan işçiler işten atılmalarla karşı karşıya kalıyor.
Son dönemde işçileri sendikalaştıkları için işten çıkartan bazı işletmeler şöyle:
Urfa’da 2018’de sendikalı oldukları için işten atılan TÜVTÜRK Polçak Taşıt Muayene İstasyonu işçileri o tarihten beri direnişte. Urfa’da 2018 yılında Araç Muayene İstasyonu’nda çalışan 45 işçi, (DİSK) bağlı Nakliyat İş Sendikası’na üye olduktan sonra işten çıkarıldı. İşten çıkarıldıktan sonra taşıt muayene istasyonu önünde direnişe başlatan işçiler hem sendikal hakları için hem de işe dönebilmek için direnişlerini sürdürüyor.
İzmir’in Bergama ilçesindeki Agrobay Seracılık’ta çalışırken Tarım İşçileri Sendikası’na (Tarım-Sen) üye oldukları geçtiğimiz ağustos ayında 39 işçi işten çıkartıldı. Bu işçilerin 31’i tazminatsız işten atıldı.
İzmir’in Kemalpaşa ilçesinde bulunan Abalıoğlu Grup’a Lezita’da işçiler greve giderken Lezita, sendikanın yetki aldığı tarihten itibaren fabrikada sendikal örgütlenme yapan 30 işçiyi işten çıkardı.
Grev ilanından sonra işçi alımı ve işten çıkarmalar yasak olmasına rağmen, Lezita fabrikasında grevden önceki haftalarda yaklaşık 10 işçi işten çıkarıldı ve grevdeki işçilerin yerine göçmen işçiler alındı.
Şanlıurfa’da Özak Tekstil işçileri 2023 Kasım ayı başından itibaren, Öz İplik-İş’ten istifa ederek BİRTEK-SEN’de örgütlenmeye başladı. Sendika, üyelerinin tehdit edildiğini açıklarken bir kadın işçi, bu tehdit ve baskılar sonucunda sendikadan istifa etmeyince işten atıldı. Bunun üzerine 450’den fazla işçi iş bırakarak direnişe geçti. Eylemler şubat ayında sona erdi.
Adıyaman Besni’de bu yılın başında iki ay boyunca ödenmeyen ücretleri nedeniyle eylemlere başlayan işçiler işten atıldı. Geçtiğimiz günlerde işçilerin işe iade edilmesi ve elden verilen ücretlerin hesaplara yatırılmasını talep eden Mega Polietilen işçilerinin eylemi sürerken, eylem çadırına taşlı sopalı saldırı gerçekleştirildi.
Son olarak Manisa’da PilenPak Ambalaj’da çalışan 149 işçi Basın-İş Sendikası’na üye oldukları gerekçesiyle işten çıkarıldı. İşçiler işten çıkarmaların ardından direnişe başladı. İşçilerin başlattıkları grev 35 gündür sürüyor.
BU KONUYU SOSYAL MEDYA HESAPLARINDA PAYLAŞ
