Harabeye dönümştü… Tarihi Ermeni kilisesinde yeniden çan sesi yükselecek

Diyarbakır’ın Sur ilçesindeki Ortadoğu’nun en büyük Ermeni Kilisesi Surp Giragos’ta 7 yıl sonra çan sesi yeniden duyulacak. 1376 yılında inşa edilen kilise madde bağımlılarının mekanı haline gelmişti. 2015’te de teröristlerin karargahı olmuştu. Restorasyon çalışmaları tamamlanan tarihi kilise 8 Mayıs’ta yeniden ibadete açılacak.

Halk arasında ‘Gâvur Mahallesi’ olarak bilinen Sur’a bağlı Hançepek’teki Ermeni Surp Giragos Kilisesi’nin restorasyonu tamamlandı. Kilisede 8 Mayıs’ta Türkiye Ermeni Patriği Sahak Maşalyan’ın katılımıyla ilk ayin gerçekleştirilecek. Kiliseye kalıcı bir din adamı atanması için de Kilise Vakfı, hükümetten talepte bulundu.

Eski Baro Başkanı Tahir Elçi’nin öldürüldüğü 4 ayaklı minarenin hemen arkasındaki kilisenin iç ve dış restorasyonu aslına uygun restore edildi.

ANTON AMCA DA ÖLÜNCE TÜMDEN SAHİPSİZ KALDI

600 yıllık geçmişe sahip kilise, 1990’lı yılların başında kaderine terk edildi. O yıllar terör olaylarının yaşandığı Güneydoğu’daki köylerin güvenlik nedeniyle boşatılması üzerine kentlere yoğun bir göç akımı başlamış buna paralel olarak da gayrı müslimler de Avrupa ülkelerine göç etmişti.

Kiliseyi, “Her taşının bende hatırası var” diyen Sur’da antika eşya dükkânı işleten Anton Zor, terk etmedi. Sütunları ağır hasar gören, duvarları ve tavanı çöken kilisenin iki göz odasında ömrünün sonuna kadar bekçilik yapan mahallenin Anton Amcası, İstanbul’daki Surp Pırgiç Hastanesi’nde hayatını kaybedince kilise tümden sahipsiz kaldı.

Hırsızların altın bulma bahanesiyle her yanını delik deşik ettiği kilise için 2008 yılında restorasyon kararı alındı.

2011’DE İBADETE AÇILDI

Ermeni Vakfı ile Büyükşehir Belediyesi’nin yürüttüğü projeyle restorasyonuna başlanan kilise, 6 milyon lira harcanarak 3 yılda ayağa kaldırıldı ve 2011’de yeniden kapılarını ayin yapmak için dünyanın dört bir yanından gelen Ermeni cemaatine açtı.

Yıkılan kulesindeki 100 kiloluk soğan başlı çanın orijinali, Moskova’da özel olarak yaptırılıp Diyarbakır’a getirildi. 35 yıllık derin sessizliğin ardından Gavur Mahallesi’nin sokaklarında çan sesi her pazar yeniden duyuldu.

3 AYDA HARABEYE DÖNDÜ

Ancak çan sesi 4 yıl sonra yeniden sustu…

2015’te terör örgütü PKK’nın şehirlere silah ve patlayıcı yığınağı yaptıktan sonra sözde özerlik ve kanton bölgeler ilan etme bahanesiyle başlattıkları çukur ve hendek terörüyle Surp Giragos Kilisesi yeniden ağır hasar gördü.

Sadece kilisenin bulunduğu mahallede 24 güvenlik görevlisi şehit edildi.

Çatışmaların ortasında kalan ve restorasyonu üç yıl süren kilise üç ayda yeniden harabeye döndü.

Kilise içinde mevzilenen teröristler buradan güvenlik güçlerine roketli ve bombalı saldırılarda bulundu. Yaralı teröristlerin tedavi edildiği, duvarları ağır silahlarla delik deşik edilen kilisede teröristler, kaçış tünelleri oluşturdu.

30 MİLYONLUK İHALE YAPILDI

110 gün sonra mahallede kontrolün sağlanması ve teröristlerin temizlenmesinden sonra ortaya ağır, bir o kadar da yürek sızlatan bir tablo çıktı.

Kilise için bu kez Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından ihale yapıldı. Surp Giragos ile aynı bölgede teröristlerce tahrip edilen 4 kilise 30 milyon lira bedelle yeniden aslına uygun biçimde onarılarak ibadete hazır hale getirildi. 8 Mayıs’ta sabah 10.00’da mahallede yeniden çan sesi duyulacak.

ARAM ATEŞYAN “BUNU YAPANLAR İNSAN OLAMAZ” DEMİŞTİ

Hendek olaylarından hemen sonra kiliseyi ziyaret eden Türkiye Ermenileri eski Patrik Genel Vekili Başpiskopos Aram Ateşyan, “Burası Hıristiyan Mahallesi’dir. Bizim bir yazarımız buraya Gâvur Mahallesi derdi. Tanrı’nın dua evi olan kiliseler, camiler harabe edildi. Bunu yapanlara insan diyemeyiz. Gördüm ki her tarafını balyozlarla kırmışlar. O el işlemeleri ve Horan dediğimiz yerler paramparça edilmiş, bunu yapan Tanrı’nın yarattığı kul, insan olamaz” diye tepki göstermişti.

ALMAN ORDUSU KARARGAHI, SÜMERBANKIN DEPOSU…

1. Dünya Savaşı’nda da Alman ordularının karargâhı olan, 3 bin metrekare kapalı alana sahip Surp Giragos Ermeni Kilisesi, bir dönem Sümerbank’ın pamuk deposu olarak kullanıldı.

Kilise 1915’te de ağır hasar gördü. Çan kulesi, cami minaresinden yüksek olduğu için top atışlarıyla yıkıldı. 1960 yılından sonra tekrar ibadete açıldı.