Maymun çiçeği virüsü tehlikeli mi?

Yeni bir paniğe neden olan maymun çiçeği virüsünün farklı ülkelerde birçok insanda tespit edildiğini belirteren Demirel, “Güncel olgulara yol açan Batı Afrika tipinin ölüm oranları düşük. Ancak bu virüsün masum olduğu anlamına gelmiyor” dedi.

Coronavirüs pandemisi bitmeden, dünya bu kez ‘maymun çiçeği virüsü’yle (monkeypox) sarsıldı. Dolayısıyla akıllarda pek çok soru işareti oluştu. Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Aslıhan Demirel’e bu virüsle ilgili merak edilenleri sordum. İşte açıklamaları…

Doç. Dr. Aslıhan Demirel

YENİ BİR VİRÜS MÜ?

Bugünlerde gündemde olan ve korku yaratan maymun çiçeği virüsü (monkeypox), ilk olarak 1958 yılında maymunlarda çiçek hastalığı benzeri bir salgının ortaya çıkmasıyla görülmüş, dolayısıyla bu ismi almıştır. Adında maymun geçmesine rağmen insanlara bulaş, maymundan değil fare, sıçan, sincap gibi kemirgenlerden olmaktadır. İnsanlarda ilk kez 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde saptanmıştır. Ayrıca Afrika kıtasından dünyanın diğer bölgelerine de kemirgenler ve insanlar aracılığıyla taşınarak başka ülkelerde de gözlenmektedir. Yani bu virüsle dünya Covid-19 hastalığında olduğu gibi ilk kez karşılaşmamıştır. Ancak bugün dikkat çekmesinin nedeni Afrika dışında görülen olgu sayısının bir hafta içinde belirgin şekilde artmasıdır.

HANGİ ÜLKELERDE GÖRÜLDÜ?

Bu yıl 13-21 Mayıs tarihleri arasında 92 kesin, 56 şüpheli vaka Afrika dışındaki 13 ülkeden, Kuzey Amerika ve Avrupa’dan bildirilmiştir. Olguların büyük kısmı Portekiz, İspanya, İngiltere ve Kanada’dandır. Ülkemizde ise henüz bildirilen vaka bulunmamaktadır. Ancak tüm dünyada seyahat imkanlarının kolaylığı düşünüldüğünde, bu virüsün varlığı akıldan çıkartılmamalı, şüphelenildiğinde gereken önlemlerin alınması, temaslı vakaların hızla değerlendirilip izolasyona alınması salgın oluşmaması için çok önemlidir.

NASIL BULAŞIR?

Enfekte hayvandan insanlara ısırık, tırmalama, hayvanın kan ve vücut sıvılarıyla veya etiyle temas, lezyonlara direkt temas veya tüm bunlarla kirlenmiş cansız materyalden temasla bulaşır. İnsandan insana bulaşma ise büyük solunum salgısı damlacıklarıyla olur. Büyük damlacıklar uzak mesafelere gidemediğinden insandan insana bulaşma için uzun süreli ve yakın temas gerekir. Bu da Covid-19’a benzer büyük salgınlar yapmasını engelleyebilecek bir özelliktir. Bulaşma yakın temas ve damlacıklarla olduğundan kesin olmamakla birlikte cinsel yolla bulaşın da olduğu düşünülmektedir. Son görülen vakaların bir kısmının bu yolla bulaştığı bildirilmiştir.

BELİRTİLERİ NELERDİR?

Hastalık, klinik olarak, ateş, halsizlik, yaygın kas ağrısı, deri döküntüleri ve büyümüş lenf bezleri ile kendini gösterir. 1980 yılında, aşı ile dünya çapında ortadan kaldırılan  çiçek hastalığı virüsüyle aynı aileden gelen bir DNA virüsüdür. Maymun çiçeği ile suçiçeği virüsünün döküntüleri birbirine benzer. Ancak vücuttaki yerleşimleri, hastalığın seyri birbirinden farklıdır. Çiçek virüsü aşı sayesinde yıllardır görülmemektedir. Maymun çiçeği virüsünde lenf bezlerinin şişmesi bu hastalığı diğerlerinden ayırmaktadır. Kuluçka dönemi, yani bulaştıktan sonra belirtilerin görülmeye başlama süresi 7-14 gündür. Döküntü ise ateşin başlamasından 1-3 gün sonra başlar.  Döküntüler gövdeden çok yüzde, kollarda ve bacaklarda görülür.  Lezyonlar, düz bir kızarıklık şeklinde başlayıp (makül), deriden kabarık hale gelir (papül); ardından içleri berrak sıvı ile dolarak “vezikül” görünümü alırlar. Veziküllerin içindeki berrak sıvı sarımsı renkte bir sıvıya döner ve “püstüller” oluşur. Püstüller, kabuk bağlar ve kabukların düşmesiyle lezyonlar ortadan kalkar. Bu süreç, genellikle 2-4 hafta sürer ve kendiliğinden iyileşir.

AŞISI VE TEDAVİSİ VAR MI?

Çiçek hastalığını önlemek için Amerika Birleşik Devletleri’nde şu anda lisanslı iki aşı mevcuttur. Bunlardan biri özellikle maymun hastalığını önlemek için lisanslanmıştır. Ancak şu anda kısıtlı miktarda bulunmaktadır ve bu konuda çalışmalar devam etmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü 1980’e kadar yapılan çiçek aşılarının maymun çiçeği hastalığına karşı yüzde 85 koruyuculuğunun olduğunu bildirmektedir. Bu sebeple o döneme kadar aşılanmış kişilerde koruyuculuk olduğu düşünülse de bunun zamanla ne kadar azaldığı bilinmemektedir. Hastalığın ayrıca şu an için kesin ve kanıtlanmış bir tedavisi bulunmamaktadır.

ÖLÜMCÜL MÜDÜR?

Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde hastalık ağır seyredebilir. Hastalığa bakteriyel enfeksiyonlar eklenebilir, zatürre, sepsis (tekli ve çoklu organ yetmezliğine kadar gidebilen ciddi tablo) , ensefalit (beyin iltihabı) ve görme kaybı gelişebilir. Şu an güncel olgulara sebep olan Batı Afrika tipinin ölüm oranı düşük olup, yüzde 1 olarak bildirilmiştir. Temaslı kişilerin 21 gün süreyle izlenmesi gerekir.

SALGINA YOL AÇAR MI?

Maymun çiçeği virüsünün belirti göstermesi bir avantaj. Belirtiler ortaya çıktığında hastalar izole edileceğinden Covid-19 gibi büyük salgınlar yapamayacağı öngörülmektedir.