AB’nin Rus petrol ürünlerine yönelik yaptırımı sarsıcı etki yaratabilir

Avrupa Birliği’nin (AB) Rus petrol ürünlerine yönelik ambargosunun yarın yürürlüğe girmesi beklenirken, uzmanlara göre dizel ihtiyacının neredeyse yarısını Rusya’dan ithal eden AB için bu yaptırımlar uzun dönemde 5 Aralık’ta devreye alınan Rus ham petrolüne yönelik yaptırımlardan daha sarsıcı bir etki yaratacak.

AB ülkeleri, 5 Aralık’ta yürürlüğe giren Rusya’dan deniz yoluyla ham petrol ithalatına yönelik ambargonun bir benzerini Rus rafineri petrol ürünlerine de uygulamaya hazırlanıyor. Aynı gün, AB ve G7 ülkelerinin bu ürünlere yönelik tavan fiyat uygulaması da devreye girecek.

TAVAN FİYAT DA DEVREYE GİRİYOR

Cuma günü anlaşmaya varılan ve Moskova’nın gelir akışı üzerindeki baskıyı daha da artırmayı amaçlayan bu uygulama kapsamında, dizel gibi birinci sınıf Rus petrol ürünlerine varil başına 100 dolar, fuel oil (sıvı yakıt) gibi ürünlere de varil başına 45 dolar tavan fiyat uygulanacak.

Bu tavan fiyat uygulaması devreye girdiğinde, Batılı sigorta ve nakliye şirketleri, bu sınırda veya sınırın altında satın alınmadıkça Rus petrol ürünlerini sigorta kapsamına alamayacak ve dolayısıyla bu ürünlerin taşıması engellenecek.

AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, kararın açıklanmasından sonra yaptığı Twitter paylaşımında, G7 ülkeleri ile alınan bu kararın hem Rusya’nın gelirini azaltacağını hem de küresel enerji piyasalarının istikrarını güvence altına alacağını belirtti.

Batılı hükümetler aynı gün 5 Aralık’tan beri yürürlükte olan Rus ham petrolüne varil başına 60 dolar üst sınır uygulanmasını da yeniden gözden geçirecek. Rus ham petrol satışlarının uluslararası dolaşımını kısıtlamayı hedefleyen uygulama, Rusya’nın mevcut satışlarının bu sınırın altında kalmasıyla beklenen etkiyi yaratamamıştı.

Öte yandan, Rusya AB’nin fiyat sınırlamasına riayet eden ülke ve şirketlere petrol satışına 1 Şubat itibarıyla yasak getirdi. Bu kapsamda, satış sözleşmelerinin doğrudan veya dolaylı olarak bu uygulamanın şartlarına uyması halinde Rus ham petrol ve petrol ürünlerinin tedariki “her aşamada” yasaklanacak. Beş ay yürürlükte kalacak uygulamada Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in özel izniyle istisnalar yapılabilecek.

PETROLDE 10-20 DOLAR ARTIŞ OLABİLİR

Energy Intelligence Group Petrol Piyasaları Ekonomisti Julien Mathonniere, AA muhabirine, Rus ham petrolünün varil başına 60 doların altında satıldığını ancak bunun tavan fiyat uygulamasından değil piyasa koşullarından kaynaklandığını söyledi.

Mathonniere, yarın yürürlüğe girecek Rus petrol ürünlerine yönelik ambargo ve tavan fiyat uygulamasının, 5 Aralık’ta devreye alınan Rus ham petrolüne yönelik yaptırımlardan daha derin bir etki yaratacağına ancak bunun hemen gerçekleşmeyebileceğine dikkati çekti.

AB ve ABD’nin yaptırım öncesinde yeterince ürün stokladığını, bunun da yaptırımların artçı şoklarını bir süre ertelediğini belirten Mathonniere, Intercontinental Exchange’de (ICE) işlem gören düşük sülfür seviyesindeki vadeli gazyağı fiyatlarının, yaptırımların devreye girmesine bir gün kala yükselmesi gerekirken mevcut sıkı piyasa koşullarından dolayı düşük seyrettiğini kaydetti.

Mathonniere, uzun vadede, Avrupa’nın günlük 1 milyon varilin biraz üzerinde alternatif ürün arzına ihtiyaç duyacağını, bunun da neredeyse yarısının dizel olacağını ifade etti.

Yaptırımlardan en fazla etkilenecek ürünün de dizel olacağına vurgu yapan Mathonniere, şöyle devam etti:

“Avrupa’nın Rusya’dan yaptığı ithalatın günlük yaklaşık 500 bin varili ultra düşük sülfürlü dizelden (ULSD) oluşuyordu ki bu ürün de zaten şu an ürün arzı açısından bölgenin zayıf noktası olarak görülüyor. Geçen yıl Rusya AB’nin EU-27 dizel ithalatının neredeyse yarısını karşıladı. Bu, AB’nin toplam dizel tüketiminin yaklaşık yüzde 10’ununa karşılık geliyor. Tüm bunlar dikkate alındığında Avrupa bir dizel açığıyla karşı karşıya kalabilir. Bu, Avrupalı sürücüler, işletmeler ve tarım sektörü için fiyatların uzun süre yüksek seyretmesi ve ekonomik sıkıntı anlamına geliyor ve tüm petrol bileşenlerini çok yüksek fiyat tehlikesiyle karşı karşıya getiriyor. AB’nin ham petrolde yaptığı gibi bir kısım dizel ürünlerini Rusya’dan almaya devam edeceği gibi bir söylenti var. Hatta bazı tüccarların Rus dizelini AB üyesi olmayan ülkelerden Avrupa’ya yeniden ihraç etmeye çalışabileceği de konuşuluyor.”

Mathonniere, Rus petrolünün piyasada pek çok alıcı için dezavantajlı hale geldiğini, bu sebeple Rusya’nın üretimi sürdürmeyi yüksek fiyatlara tercih ettiğini belirterek, “Moskova, AB’nin 5 Aralık’ta uyguladığı ambargodan sonra bile, yüksek indirimler sayesinde ihracat akışını yüksek seviyede tutmayı başardı. Ancak ham petrol tarafında çıkış yolu bulabilen Rusya’nın petrol üretiminin eğer petrol ürünleri için yeni alıcılar bulamazsa düşüş kaydetmesi bekleniyor. Bunun ana nedeni de ham petrolden farklı olarak, Rus petrol ürünleri ihracatında, nakliye kapasitelerinin yeni baştan bir düzenlemeye izin verecek kadar yeterli olmamasıdır.” bilgisini paylaştı.

Yaptırımların küresel petrol fiyatlarına etkisine de değinen Mathonniere, fiyatlarda artış gözlenirse bunun nedeninin Avrupa’daki yetersiz dizel arzı olacağını söyledi.

Mathonniere, petrol fiyatlarında varil başına 10-20 dolarlık bir artışa işaret ederek, “Bu da dikkatleri OPEC+ grubuna çevirecek. Gelecek 3-6 ay içinde varil başına 90-100 dolardan geri dönüş bekliyoruz, ancak 2022’ye kıyasla çok daha düşük bir tavan fiyatla. OPEC+ grubu, özellikle büyük miktarlarda Rus petrolü piyasadan çekilirse, fiyatları düşürmeye ve oynaklığı dizginlemeye çalışabilir.” değerlendirmesine bulundu.

‘YAPTIRIMLARIN BAŞARISINA GÖLGE DÜŞÜREBİLİR’

İngiltere Merkezli Danışmanlık Şirketi Crystol Energy Üst Yöneticisi Carole Nakhle, yaptırımların, ancak Rusya’nın bu ürünlerden elde ettiği geliri “baltaladığı” ve ekonomik büyümesini negatif yönlü etkilediği durumda başarılı sayılabileceğini söyledi.

Nakhle, Uluslararası Para Fonu’nun Rus ekonomisine yönelik büyüme beklentisini yukarı yönlü revize ettiğini anımsatarak, bu istenmeyen sonucun önüne geçebilmek için petrol fiyatlarında ani artışlara sebep olacak adımlardan uzak durulması gerektiğini belirtti.

Yeni yaptırım uygulamasının muhtemel etkilerini şimdiden tahmin etmenin güç olduğuna ancak ham petrol ve petrol ürünleri ticaretinin doğası gereği negatif etkilerinin görüleceğine dikkati çeken Nakhle, “Yine de bu yaptırımlar en çok dizel pazarını etkileyecek. Dizel olmadan bazı ekonomilerin işlevini sürdürmesi olanaksız.” değerlendirmesinde bulundu.

Nakhle, Rusya’nın karşı adım olarak yaptırıma taraf olan ülkelere petrol ve petrol ürünleri ihracatını yasaklamasının petrol fiyatlarına olası etkisinin arzın diğer alıcılara yönlendirilip yönlendirilmediğine bağlı olduğunu kaydetti. (AA)