Bıraktığı ekonomiden eser yok şimdi

■ Beke Örü

10 Kasım’da Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümünün 86’ncı yılında kendisini her alanda olduğu gibi ekonomide de özlemle anıyoruz. Zira o günlerden bugüne baktığımızda üreten ve katma değer sağlayan bir ekonomiden tüketerek büyüyen bütçe fazlasının tarihe karıştığı bir Türkiye’ye geçiş yaptık.1920’li yılların sonunda dünya ekonomik krizle sarsılırken Türkiye Cumhuriyeti bütçe fazlası veriyordu. Atatürk döneminde bütçe, 1928 yılında 21 milyon TL, 1929 yılında 11 milyon TL, 1930 yılında 7 milyon TL fazla verdi. 1931 ve 1933 yılında açık veren bütçe, 1932 yılında 2 milyon TL, 1934 yılında 12 milyon TL, 1935 yılında 7 milyon TL, 1936 yılında 5 milyon TL, 1937 yılında 6 milyon TL ve 1938 yılında 15 milyon TL fazla verdi. 1923-1938 yılları arasında Türkiye’nin milli geliri yüzde 104.8 artarken tarım sektörü yüzde 101.3, sanayi sektörü yüzde 148.8 oranında büyüdü.

Sanayinin gelişimi

AÇIK 1 TRİLYON LİRAYI AŞTI

Merkezi yönetim bütçe açığı 2024 yılı Ocak-Eylül döneminde 1 trilyon 74 milyar 18 milyon TL açık verdi. Bu dönemde faiz dışı dengede 161.3 milyar TL’lik açık görüldü. 2024 yılı Ocak-Eylül dönemi vergi gelirleri tahsilatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 69.6 oranında artarak 4 trilyon 401 milyar 815 milyon TL oldu. Bütçe giderleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 81.1 oranında arttı ve 7 trilyon 158 milyar 637 milyon TL olarak gerçekleşti. Toplam brüt dış borç stoku 2024 ikinci çeyrek itibarıyla 511.9 milyar dolar oldu. Bütçe açığının gayri safi yurt içi hasılaya oranının yüzde 6.4 olacağı öngörülüyor.

Bursa Merinos Fabrikası

Üretemiyoruz tüketiyoruz

■ Ocak-Ekim 2024 tarihleri arasını kapsayan 10 aylık dönem dikkate alındığında dış ticaret açığı 65,6 milyar dolar oldu. Geçen yıl ekim ayında yıllık tüketim malı ithalatı 45 milyar 465 milyon dolardı. Şimdi tüketim malı ithalatı 52 milyar 633 milyon dolara yükseldi. Aylık ortalama tüketim malı ithalatı 3 milyar 790 milyon dolardan 4 milyar 380 milyon dolara yükseldi. Rakamlar Türkiye’nin üreterek değil tüketerek büyümeye çalıştığını ortaya koyuyor.

Giderler gelirleri yine aşacak

■ 2025 yılı Merkezi Yönetim Bütçesi’nde bütçe giderlerinin 14 trilyon 731 milyar lira, bütçe gelirlerinin ise 12 trilyon 800 milyar lira olacağı öngörülüyor. Bütçenin gelir kalemleri arasında en önde vergi gelirleri geliyor. Vergi gelirlerinin önemli kalemlerinden olan ÖTV’deki artış ise yüzde 46.3 olarak bekleniyor. Bütçe açığının gayri safi yurtiçi hasılaya oranının da yüzde 3.1 olarak gerçekleşeceği tahmin ediliyor.