Çevre Bakanı tarih vermişti! Geri dönüşümü unuttular, otomatlar nerede?

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın ‘sıfır atık’ sloganıyla tanıtılan depozito uygulaması bir türlü uygulamaya geçirilmedi. Pandemi nedeniyle devre dışı bırakılan İBB’ye ait otomatlar da hâlâ açılmadı. Almanya’da 100 adet 1.5 litrelik pet şişeyi geri dönüşüme veren bir kişi aldığı fişle 1 kilo tavuk budu, 100 gram dana jambon, 1 kilo patlıcan, 1 kilo şeftali, 1 kilo kayısı, 1 kilo kiraz alıyor. Peki Türkiye’de durum nasıl?

Geçen yıl kasım ayında, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın ‘Sıfır Atık Projesi’ kapsamında uygulamaya koyacağı açıklanan depozito uygulaması hâlâ hayata geçirilmedi.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, “2022 Ocak itibarıyla uygulamaya geçireceğiz. İlk önce metal cam ve pet şişelerin, bu ürünlerin sisteme dahil edilmesi için çalışmalarımızı başlattık. 2022 Haziran ayında da vatandaşlarımız cam, metal ve pet, plastik atıkları iade noktalarımıza götürecekler ve depozito ücretlerini almak suretiyle üretime, istihdama, geri dönüşme katkı sağlayacaklar” demişti.

Depozito sistemi aslında bakanlığın projesinden dört yıl önce İstanbul’da başladı. Ancak Türkiye’nin en büyük atık üreten kenti İstanbul’da pandemiyle birlikte ilginç gelişmeler yaşandı.

İLK ÖNCE OKUL VE METRO İSTASYONLARINA KONULDU

2018-2020 yılları arasında Şişhane ve Ayazağa metro durağıyla birlikte 97 okula, İSBAK tarafından üretilen ‘yerli’ ve ‘milli’ Akıllı Geri Dönüşüm Konteyneri konuldu.

86 ŞİŞEYE BİR BEDAVA SEYAHAT!

0.33-0.50 litre plastik şişeler için 3 kuruş, 1 litre plastik şişeler için 6 kuruş, 1.5 litre plastik şişeler için 9 kuruş, 0.33 litre metal kutular için 3 kuruş ve 0.50 litre metal kutular için 9 kuruş, ödeme yapılıyor ve TL olarak İstanbulkart’a yükleniyordu.

ÜCRETSİZ TİYATRO BİLETİ, İNDİRİMLİ YEMEK VAADİ

Dönemin AKP’li İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Mevlüt Uysal, kartına yükleme sayısı fazla olan vatandaşların Şehir Tiyatroları’ndan ücretsiz tiyatro bileti alabileceğini ve İBB sosyal tesislerinden indirimli yemek yiyebileceklerini de açıklamıştı.

O dönem tam yolcu akbil ücreti 2 lira 60 kuruştu. 86 adet 0.50 litrelik pet şişe ya da 43 adet 1 litrelik pet şişeyi otomat yoluyla geri dönüştüren İstanbullular bir seyahatlerini bedavaya getiriyorlardı.

VİRÜS YÜZÜNDEN DEVRE DIŞI BIRAKILDI

Ancak 2020 yılının son günlerde dünyayla birlikte Türkiye’de de corona virüsü pandemisinin ortaya çıkmasının ardından atıkların bulaş etkisi göz önünde bulundurularak cihazlar devre dışı bırakıldı ve henüz kullanıma açılmadı.

REVİZYON ÇALIŞMALARI SÜRÜYOR

SÖZCÜ’nün İBB yetkilerinden elde ettiği bilgilere göre cihazların atıkları ezme/parçalama oranın artırılması, atık hacminin daha da küçültülmesi nedeniyle revizyon çalışmaları hâlâ sürüyor.

İBB cihazları tekrar hizmete sunmak için sadece revizyon çalışmalarının tamamlanmasını değil Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın hâlâ uygulamaya koyamadığı depozite sisteminin devreye girmesini bekliyor.

ULAŞIMA ZAM GELİNCE ŞİŞE SAYISI 255’E YÜKSELDİ

Geri dönüşüm konteynerlerinin hizmete girdiği dönem 2 lira 60 kuruş olan tam yolcu akbil ücreti yüzde 195 oranında artışla 7 lira 67 kuruşa çıktı.

Cihazların tekrar hizmete girdiğini varsayarsak; bir vatandaşın bir kez ücret seyahat etmesi için 255 adet 0.50 litrelik pet şişeyi ya da 127 adet 1 litrelik pet şişeyi otomata atması gerekecek.

DİĞER ÜLKELERDE SİSTEM NASIL İŞLİYOR?

DÖRT KİLO SEBZE MEYVE, TAVUK, DANA JAMBON: Almanya’da marketlerin önüne konulan geri dönüşüm otomatlarında 1.5 litrelik pet şişe için 0.25 Euro veriliyor. Ücret herhangi bir karta yüklenmiyor. Otomattan çıkan fişle marketten istediğiniz gibi alışveriş yapıyorsunuz. 100 şişe attığınız zaman marketten alabileceğiniz şeyler toplamda şöyle: 1 kilo tavuk budu, 100 gram dana jambon, 1 kilo patlıcan, 1 kilo şeftali, 1 kilo kayısı, 1 kilo kiraz…

Almanya

800 GRAM SOMON: İsveç’te daha gelişmiş makineler kullanıyor. Plastik şişeleri ve metal kutuları tek tek değil de toplu halde attığınız makine kısa bir sürede hepsini ayrıştırıyor. Ortalama 100 şişe ya da kutu için en az 100 kron (yaklaşık 170 TL) ödeniyor. Makinenin verdiği fişle Malmö’deki tanınmış bir zincir marketten 800 gram somon alabilirsiniz.

SÜT, YUMURTA, TEREYAĞI: Avustralya’nın Sidney kentindeki otomatlar cam, metal, plastik ayrımı yapmaksızın şişe başı 10 sent veriyor. 100 şişe karşılığı alacağınız 10 dolarlık fişle marketten 1 litre süt, 12 adet yumurta, 250 gram tereyağı alabilirsiniz.

Avustralya

TÜRKİYE’DE 100 BOŞ ŞİŞENİN KARŞLIĞI 1.5 LİTRE SU!

İstanbul’da otomata atacağınız (o da hizmete girerse) 100 adet 1.5 litrelik şişenin karşılığı ise 9 TL. Bu parayla da ancak İBB otomatlarından 3 adet 0.50 litre soğuk su alabilirsiniz!