Enflasyon kemerleri sıkıyor! Beyaz yakalı ve emekliyi nasıl etkiliyor?

SEVGİ UÇAR

İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa ve Medipol Üniversitesi akademisyenlerinin (Prof. Dr. Süphan Nâsır başkanlığında İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa’dan Öğretim Üyesi Dr. Yonca Nilay Baş ve Medipol Üniversitesi’nden Öğretim Üyesi Dr. Fatma Betül Ortaköy) gerçekleştirdiği bir araştırma, farklı tüketici gruplarının ekonomik zorluklar karşısındaki tepkilerini derinlemesine ele aldı.

”Beyaz Yakadan Emekliye 2024’e Genel Bir Bakış: Ekonomik Zorlukların Farklı Tüketici Gruplarına Etkisi” başlıklı araştırmaya yaklaşık iki bin kişi katıldı. Araştırma, beyaz yakalılar ve emekliler hakkında çarpıcı veriler ortaya koydu.

Ekonominin etkilerini ve tüketici gruplarında nasıl karşılık bulduğunu, İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof.Dr. Süphan Nasır ile 5 Soru ve 5 Cevap’ta konuştuk.

1)Bu araştırmayla farklı tüketici gruplarının satın alma gücünü ve memnuniyetini ele aldınız. Raporlara baktığımızda, özellikle ekonominin sosyal hayatı ve gelecek planlarını ne yönde etkilediği görülüyor?

Araştırmaya katılanların yüzde 33’ü özel sektör çalışanı, yüzde 21’i kamu sektörü çalışanı, yüzde 21’i emekli, yüzde 13’ü ise işveren ve esnaf oldu.

EVLİLİK VE ÇOCUK HAYALLERİ EKONOMİK ENGELLERLE KARŞI KARŞIYA!

Tüketicilerin tüketim tercihleri, bütçe planlamaları ve harcama önceliklerinin enflasyonist ortamdan etkilendiği net bir şekilde görüldü.

Katılımcıların yaklaşık yüzde 76’sı, güncel ekonomik koşulların evlilik veya çocuk sahibi olma kararlarını etkilediğini belirtti.

Katılımcıların yaklaşık yüzde 85’i sinema, tiyatro, konser gibi biletli etkinliklere hiç katılamamakta ya da birkaç ayda bir katılabildiği görüldü.

TATİL VE YEMEK ARTIK LÜKS OLDU!

Dışarıda aile veya arkadaşlarıyla sosyalleşme amaçlı yemek artık lüks olarak görülüyor.

Katılımcıların yüzde 25’i son üç sene içinde tatile gidemediklerini belirtirken, yüzde 58’i ise son üç yılda eskisi kadar sık tatile gidemediğini belirtti.

Kısaca söylemek gerekirse enflasyon özellikle tüketicilere sosyal hayatları ile ilgili harcamalarında kemer sıktırdı.

2)Enflasyon bizi en çok hangi başlıklarda zorladı? Geçen yıla göre hangi alanlarda tasarruf etmek zorunda kaldık?

Tüketiciler en çok; ev dışı yeme-içme, gıda, ulaşım-akaryakıt, giyim, ayakkabı, aksesuar ve konut kirası ile ilgili harcamalarında zorlandı.

Dünya genelinde pandemiyle başlayan gıda fiyatlarındaki yükseliş geriledi, ancak Türkiye’de son dört yıldır gıda fiyatları yükselişini sürdürdü.

AKARYAKITTAN GIDAYA, GİYİM’DEN TATİLE: ENFLASYON KEMER SIKTIRDI!

Gıda harcamaları, zorunlu ihtiyaç olarak özellikle düşük gelirli vatandaşların bütçesinde önemli bir yer kapladı. Böylece gıda fiyatlarındaki artış, tüketicileri zorlayan bir harcama kalemi oldu.

Enflasyon etkisinin en çok hissedildiği sektörlerden biri de yeme içme sektörü oldu. Hatta bu yılın nisan ayında fahiş fiyat artışlarına karşı kafe ve restoranlara gitmeme çağrısı yapıldı. Katılımcılara geçmiş yıla kıyasla bu yıl hangi alanlarda daha çok kesinti yapmak zorunda kaldınız diye sorulduğunda, ilk sıralarda ev dışı yemek, giyim, tatil ve seyahat yer aldığı görüldü.

3)Kredi kartı kullanımı ve tüketim alışkanlıklarında nasıl değişimler oldu? Market alışverişlerinde indirim avcılığı arttı mı?

Araştırmaya katılanların yüzde 35’i nakit taşımamak, yüzde 30’u taksitli alışveriş yapmak, ve yüzde 21’i ise nakit sıkıntısı nedeniyle kredi kartı kullandıklarını belirtti.

Kredi kartı borçlarının tamamını ödeyemeyenlerin oranı ise yüzde 30’lara ulaştığı görüldü.

KREDİ KARTI GÜNÜ KURTARIYOR AMA BORÇLAR BİRİKİYOR

Nakit sıkıntısı yüzde 21 ile kredi kartı kullanımında önemli bir neden ama bir yandan kredi kartları borçları da birikti, kredi kartları günü kurtarıyor ama borçlar da birikiyor.

İKİ TÜKETİCİDEN BİRİ İNDİRİM AVCILIĞI YAPIYOR

Ekonomik zorluklar ve enflasyon, tüketicilerin market alışveriş alışkanlıklarını ve harcama eğilimlerini etkiledi. Tüketiciler market alışverişlerinde fiyat odaklı davranarak tasarruf etme eğiliminde oldu. Market alışverişlerinde ise her iki tüketiciden biri indirim avcılığı yapıyor. Tüketiciler, fiyat karşılaştırmaları yaparak indirim kovaladı ve marketlerde marka sadakatinin yerini fiyat aldı.

4)Beyaz yakalılar ve emekliler, eğitim ve sağlık harcamalarıyla ilgili neler düşünüyor? Sonuçlar ne gösteriyor?

EĞİTİM BÜTÇELERİ ZORLUYOR

Eğitim harcamalarının tüketicilerin bütçelerini zorladığı görülüyor. Artan eğitim maliyetleri ailelerin tercihlerini değiştiriyor. Aileler çözümü devlet okullarında arıyor. Katılımcıların yüzde 21’i mevcut okul zamları nedeniyle çocuklarının kaydını devlet okuluna almayı düşündüklerini, yüzde 25’i ise ileride çocuklarının kaydını devlet okuluna almayı düşündüğünü belirtiyor.

SAĞLIKTA MEMNUNİYETSİZLİK YÜKSELİYOR

Sağlıkta tüketicilerin memnuniyetsizlikleri yükseliyor. 2020 yılında yaptığımız bir araştırmada “sağlık sisteminden hiç memnun değilim” diyenlerin oranı yüzde 37 iken, dört yıl sonra “hiç memnun değilim” diyenlerin oranı dramatik bir artışla yüzde 55’e ulaştı. Pandemi sonrasında daha iyi çalışma koşulları, yüksek maaşlar, daha az iş yükü ve daha fazla saygı görmek amacıyla doktorlarımızın yurtdışına göç etmesi, Türkiye’deki sağlık sistemi ile ilgili memnuniyetsizlik artışına zemin hazırladı.

5) Enflasyon emeklileri ne yönde etkiledi? Emeklilerin öncelikleri neler oldu?

Emeklilerin ekonomi ve sağlık sistemi ile ilgili memnuniyetsizliklerinin toplumun geneline kıyasla daha yüksek olduğu görüldü. Katılımcıların yüzde 98,5’i ülkenin içinde bulunduğu ekonomik koşullardan memnuniyetsiz.

Bu durum, emekliler arasında ekonomiye yönelik genel bir hoşnutsuzluk ve güvensizliği açıkça ortaya koyuyor.

ENFLASYON EN ÇOK EMEKLİYİ VURDU

Bu sonuçlar, emeklilerin büyük çoğunluğunun ekonomik sıkıntılar yaşadığını ve mevcut ekonomik politikaların ihtiyaçlarını karşılamadığını düşündüğünü gösteriyor.

Emeklilerin sağlık sistemine yönelik memnuniyetsizlik oranları da toplumun geneline kıyasla daha yüksek. Bu durum; sağlık hizmetlerine erişim zorlukları, uzun bekleme süreleri veya ekonomik engeller gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanıyor olabilir.

Dikkat çekici bir diğer sonuç ise her şey düşünüldüğünde, “bugünlerde bir bütün olarak hayatınızdan ne kadar memnunsunuz?” sorusuna araştırmaya katılanların yüzde 52’si genel olarak hayatından memnun olmadığı belirtiyor. Emeklilerin ise yaklaşık yüksek 70’inin genel olarak hayatından memnun olmadığı görülüyor.