İnkılap Kitabevi, Mehmet Akif Ersoy davasını kaybetti

Mehmet Akif Ersoy’un, “Safahat” eserinin haklarını elinde tutan İnkılap Kitabevi’nin, şairin başka şiirlerinin de bulunduğu ikinci kitabı yayımlayan yayıncıya karşı kazandığı tazminat, Yüksek Mahkeme kararıyla bozuldu. 

İstiklâl Marşı’nın şairi olması sebebiyle ”İstiklal Şairi” olarak da anılan Mehmet Âkif Ersoy’un çok sayıda şiiri “Sebilü’r-Reşad” ve “Sırat-ı Müstakim” dergilerinde yayımlanmıştı.

Şairin 1936 yılında ölümünden sonra, Ömer Rıza Doğrul, 1943 yılında şiirleri Latin alfabesiyle işleyerek “Safahat” isimli eseri meydana getirdi.

Safahat’ın mali hakları, Ersoy’un mirasçıları ile yapılan anlaşma gereğince İnkılap Kitabevi’ne devredildi.

İKİNCİ KİTAP YAYIMLANDI 

1987 yılında Mehmet Akif Ersoy’un şiirlerinden oluşan ikinci bir kitap yayımlandı. M. Ertuğrul Düzdağ, “Mehmet Akif Ersoy ve Safahat-Tam Metin ve Safahat Dışında Kalmış 54 Şiir” adlı eseri hazırladı. Ersoy’un ölümünün üzerinden 50 yıl geçtikten sonra (1987 yılında) yayımladı.

KORUMA SÜRESİ 50 YILDAN 70’E ÇIKARILDI

1951 tarihli Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun eser sahibinin mali haklarının koruma süresini ölüm tarihinden itibaren 50 yıl olarak sınırlayan 27. maddesi, 1995 yılında eser sahibinin ölümünden itibaren 70 yıla çıkarıldı.

M. Ertuğrul Düzdağ, Çağrı Yayınları’nın sahibi Şaban Kurt’la 1997 yılnda sözleşme imzalayarak eserin basım, çoğaltım ve dağıtım haklarını 99 yıl süreyle devretti. Bu tarihten sonra ikinci kitap Çağrı Yayınları tarafından basılarak yayımlandı.

İNKILAP KİTABEVİ DAVA AÇTI

Mirasçılarıyla imzaladığı sözleşmeye bağlı olarak Mehmet Âkif Ersoy’un şiirlerinin işlendiği ”Safahat” isimli eserin mali haklarını 1943 yılından beri elinde bulunduran İnkılap Kitabevi, Şaban Kurt’un sahibi olduğu Çağrı Yayınevi’nin yayımladığı, ”Mehmet Akif Ersoy ve Safahat-Tam Metin ve Safahat Dışında Kalmış 54 Şiir” isimli eserle mali haklarını ihlal ettiğini ileri sürerek 6 Nisan 2006’da tazminat davası açtı.

Mahkeme davayı kabul ederek Çağrı Yayınevi aleyhine 25 bin TL maddi tazminata hükmetti.

Temyiz sürecinde sonuç alamayan Çağrı Yayınevi sahipi Şaban Kurt Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulundu:

Yüksek Mahkeme şu tespit ve değerlendirmelerde bulundu:

Kural olarak hukuk güvenliği kanunların geriye yürütülmemesini zorunlu kılar. Geçmiş, yeni çıkarılan bir kanunun etki alanı dışında kalır. Bu nedenle sonradan yürürlüğe giren kanunların geçmişe ve kesin nitelik kazanmış hukuksal durumlara etkili olmaması hukukun genel ilkelerindendir

Başvurucunun mali haklarını devraldığı ve Mehmet Âkif Ersoy’un şiirlerinin işlendiği eser 1987 yılında oluşturulmuş ve anılan tarihten itibaren umuma arz edilmiştir. Dolayısıyla ihtilaf konusu eser, 4110 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 12/6/1995 tarihinden önce hukuka uygun olarak alenileşmiştir.

Bu durumda söz konusu eserin 5846 sayılı Kanun’daki mali hakların eser sahibi veya bunları devralan kişi yönünden mülk hâline geldiği açıktır.

Bu durumda ”Mehmet Akif Ersoy ve Safahat-Tam Metin ve Safahat Dışında Kalmış 54 Şiir” isimli eseri yayımlaması ve satışa sunması nedeniyle başvurucu aleyhine tazminata hükmedilmesi devletin pozitif yükümlülüklerinin ihlaline yol açmıştır.

Açıklanan gerekçelerle Anayasa’nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

HÜKÜM: MÜLKİYET HAKKININ İHLALİ 

Anayasa Mahkemesi şu hükmü kurdu:

• Mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

• Anayasa’nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

• Kararın bir örneğinin mülkiyet hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere İstanbul 1. Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesine GÖNDERİLMESİNE,

• 294,70 TL harç ve 9.900 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 10.194,70 TL yargılama giderinin başvurucuya ÖDENMESİNE,

• Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 14/9/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.